در این مقاله و چند مقاله آتی قصد داریم نسبت به بررسی وضیعت اینترنت در ایران و دنیا بپرداریم. در بخش اول نگاهی به هزینه اینترنت در ایران و سود سرشاری که نصیب ISP ها میشود می پرداریم. با دانستن این موارد متوجه خواهید شد که چه ظلمی بر کاربران اینترنت می رود و چه سودی به جیب عده ای خاص.
همانطور که از عنوان این مقاله مشخص است قصد داریم هزینه واقعی سرویس اینترنت را محاسبه کنیم. در ابتدا باید بدانید که اینترنت دارای دو واحد است ، حجم و پهنای باند. پهنای باند سرعتی است که با آن اطلاعات را دریافت و یا ارسال می کنیم و حجم یا ترافیک میزان این اطلاعات مبادله شده است.
اگر کاربری با سرعت ثابت 1 مگابایت در ثانیه ای که پایدار باشد و در طول 30 روز 1 ثانیه هم قطع نداشته باشد و با این سرعت پیوسته دانلود کند در پایان 30 روز 2592 گیگابایت اطلاعات دریافت کرده است. و از طرفی این سرعت معادل پهنای باند 8Mbps می باشد.
هر 155Mbps نیز یک واحد STM می باشد. و هر واحد STM توسط شرکت زیرساخت که انحصار تامین اینترنت کشور را دارد به قیمت سال 92 حدود 4000 دلار خریداری شده و 37.5 ملیون به شرکت های ISP فروخته میشود. اگر هزینه دلار را 3500 در نظر بگیریم در ازای پرداخت 14 ملیون تومان ، 37.5 ملیون تومان از شرکت های ISP دریافت میشود.
نکته جالب تر محاسبه آن چیزی است که شرکت های ISP دریافت می کنند. شرکت های ISP تا قبل از راه اندازی IXP یا مرکز تبادل اینترنت (اینترانت) به طور متوسط به ازای هر گیگابایت از 4000 تا 10000 تومان بابت هر گیگابایت ترافیک از مشتریان دریافت می کردند. (و البته در حال حاضر هم تفاوت چندانی نکرده است.)
از طرفی 1 لینک STM دارای حجمی به ظرفیت 50000 گیگابایت است و اگر میانگین 3000 تومان بابت هر گیگابایت در نظر بگیریم متوجه می شویم ماهانه شرکت های ISP مبلغی معادل 150 ملیون تومان از مشترکین دریافت می کنند . یعنی 5 برابر از چیزی که خود خریداری نموده اند.
به عبارتی اینترنتی که 14 ملیون تومان خریداری شده در خوشبینانه ترین حالت با بیش از 10 برابر اختلاف قیمت به دست مشتریان می رسد. آنهم با حداقل کیفیت.
البته توجه کنید میانگین فروش رو اگر 5000 تومان در نظر بگیریم به قیمتی معادل 250 ملیون تومان خواهیم رسید. به عبارتی شرکت های ISP اینترنت را حدودا 20 برابر از قیمت واقعی که از زیرساخت خریداری کرده اند به فروش می رسانند. همچنین توجه کنید با توجه به اینکه شرکت های ISP محدود و منحصر به چند شرکت می باشند ، تعداد لینک های STM که در اختیار دارند نیاز بسیار زیاد است. به عنوان مثال اگر شرکتی با ظرفیت 10 لینک در ماه خدمات ارائه نماید ماهانه 2 ملیارد تومان سود دریافت خواهد کرد.
البته همه این مبالغ سود خالص نیست ، و هزینه تجهیزات و … نیز سهم عمده ای دارند ولی نکته اینجاست که شرکت های ISP هزینه ریخت و پاش های خود را از مشتری گرفته و در این بین با بیشترین منت و کمترین کیفیت به مشتریان خدمات می دهند . و در قبال این فقط با راه اندازی مرکز تماس که چند صد نفر بدون اینکه کار مفید و واقعی انجام دهند و اغلب اوقات فقط پاسخگوی مشکلاتی هستند که نه قدرت حل آنها را دارند (کیفیت پایین) و نه اگر اینترنت با کیفیت باشد ، کسی با این عزیزان تماس می گیرد.
تجهیزات این شرکت ها نیز به مشابه سرور نیست که فقط ظرفیت خاصی از کاربران را دارا باشد بلکه روتر ها و سوییچ ها بر اساس پهنای باندی که قرار است سرویس دهی کنند خریداری می شوند . به عنوانی اگر شرکت های میزبانی بخواهند با این روش قیمت دهی میزبانی کنند ، قیمت ها سر به فلک خواهد کشید.
البته قیمت بالای میزبانی تا حدود 6 – 8 سال قبل وجود داشت ، در آن زمان برای 20 مگ هاست مبلغ 20000 تومان باید پرداخت می شد. (سال 82) .
انحصار خدمات اینترنتی که به اسم ساماندهی انجام شد ، موجب شد سود سرشاری نصیب شرکت های ISP شود که البته چندتایی بیشتر نیستند و نیازی نیست از کیفیت آنها تعریف کنیم. اما ای کاش این سودی که از این راه نصیب این شرکت ها میشد ، برایشان قانع کننده می بود و لااقل همین اینترنت گران با کیفیت به دست کاربران می رسید.
اما در انتها اینکه با راه اندازی IXP یا مرکز تبادل اینترنتی در سال 91 – 92 هزینه اینترنت برای شرکت های ISP بسیار کمتر شده و سودهای سرشار بیشتر شده اما در عمل همچنان کیفیت قربانی شد. در پست بعد در مورد IXP توضیح خواهیم. داد.
توجه کنید اینکه شرکتی 1000 کاربر با سرعت 1Mbps داشته باشد به این معنا نیست که ظرفیت 1000Mbps پرشده باشد . آن چه در عمل اتفاق می افتد عددی میانگین است که بسیار کمتر از 1000Mbps می باشد. زیرا باز کردن صفحات وب پهنای باند زیادی مصرف نمی کند . آن چه مصرف کنده ترافیک است ، دانلود بی وقفه اطلاعات است که اولا بخش کمی از 1000 نفر در یک لحظه دانلود بی وقفه دارند و ثانیا به دلیل محدود بودن حجم ترافیک خریداری شده هر چه سرعت بیشتر باشد ، ترافیک زودتر تمام خواهد شد. و سوما شرکت های ISP طبق قرادادشان می توانند سرعت اینترنت افرادی که بار اضافه بر روی شبکه به وجود می اورند یا کم کنند.
در اخر اینکه هزینه 1 ترابایت حجم اینترنت در دیتاسنتر آلمان (میزبانی) : 8000 تومان می باشد. اما در ایران برای 100 گیگ ترافیک در دیتاسنتر حداقل باید 25000 تا 30000 تومان پرداخت نمایید. و برای 1 ترابایت بین 180000 تا 250000 تومان باید پرداخت شود. (بیش از 20 برابر) این روندی بود از آنچه بر ما می گذرد. شاید اگر اینترنت در کارخانه ای تولید میشد می شد توجیه کرد که چرا اینترنت در المان و هلند و … ارزان تر است. اما اینترنت در واقع تبادل اطلاعات است و با روش هایی که دنیا به کار گرفته شده روز به روز قیمت آن کمتر می شود. اما در ایران راهکار ارزان سازی اینترنت چیزی نیست جز اینترانت یا شبکه ملی یا هر اسمی که روی آن بگذاریم. آن چه در عمل اتفاق می افتد تفاوتی با قبل نخواهد کرد ، و آن این است که سود شرکت ها بیشتر خواهد شد و کیفیت کمتر . آنچه مهم است این است که کاربر با سرعت مناسب بتواند به اطلاعات در هر جای دنیا دسترسی داشته باشد. مسلما با استاندارد شدن هزینه ها و جلوگیری از ریخت و پاش ها و کم شدن قیمت اینترنت ، بخش اعظم اطلاعاتی که در خارج از کشور میزبانی میشود به کشور منتقل خواهد شد.
در مقاله بعد به معرفی IXP می پردازیم و اینکه چگونه با IXP های جهانی می توان اینترنت پایداری داشت.
